masjedhedayat.ir

مختصری از زندگانی امام رضا(ع)

در یازدهم ذی القعده سال ١٤٨ قمری در مدینه منوّره«١» خورشیدی پا به کره خاکی نهاد و عالم را غرق در نور کرد که عرشیان و فرشیان او را «علیّ بن موسی» ملقّب به «رضا» می خواندند. كنيه آن حضرت ابو الحسن و القاب آن حضرت رضا و صابر و فاضل و رضىّ و وفىّ و قرّة اعين المؤمنين و غيظ الملحدین است که مشهورترین این القاب «رضا» می باشد. امام جواد(علیه السلام) فرمودند: حق تعالی او را به رضا مسمّی گردانید برای آن که پسندیده خدا بود در آسمان و رسول خدا و ائمه هدی(علیهم السلام) در زمین از او خشنود بودند و او را برای امامت پسندیدند.«٢» پدر بزرگوارشان امام هفتم حضرت «موسی بن جعفر(علیه السلام)» و مادر مکرّمه ایشان، بانوئی با فضیلت به نام، حضرت «تُکتَم» یا «نجمه» می باشند. (در باب نام ایشان، در روایات اسم های دیگری نیز ذکر شده که به جهت اطاله کلام از ذکرشان خودداری می کنیم)«٣»

کلام حضرت صادق(ع) در مدح امام رضا(ع)

حضرت رضا(علیه السلام) شخصیّتی هستند که جدّشان حضرت صادق(علیه السلام) آرزوی دیدارشان را داشتند. حضرت کاظم(علیه السلام) فرمودند: شنیدم از پدرم جعفر بن محمّد(علیه السلام) که مکرّر به من می فرمود: عالم آل محمّد(صلی الله علیه و آله) درصلب تو است و کاشکی من او را درک می کردم، همانا او هم نام امیرالمؤنین علی(علیه السلام) است. شيخ صدوق روايت كرده از يزيد بن سليط كه گفت: حضرت صادق(علیه السلام) را در راه مكّه ملاقات کردم و ما جماعتى بوديم، به ایشان عرض کردم: پدر و مادرم فداى تو باد، شما امامان پاكيد و مرگ چيزى است كه هيچ كس را از آن گريزى نيست پس به من چیزی بیاموزید تا به بازماندگان بعد از خودم برسانم. حضرت فرمودند: آرى اين‏ ها فرزندان منند و اين بزرگ ايشان است (و اشاره كردند به پسرشان موسى(علیه السلام)) و در او است علم و حلم و فهم و جود و معرفت به آنچه که مردم در امر دين خود در آن اختلاف دارند و بدان محتاجند، و در اوست خُلق و حسن جوار (همسایه داری نیکو) و او درى است از درهاى خداوند تعالى، و در او صفتى است بهتر از اين‏ها. پس عرضه داشتم: پدر و مادرم فداى تو باد آن صفت چيست؟ فرمودند: بيرون مى ‏آورد خداى عزّ و جلّ از او دادرس و فريادرس اين امّت را و نور و فهم و حكم اين امّت را، بهترین زاييده شده و بهترین نو رسيده، خداى تعالى به سبب او محفوظ می دارد خون‏ها را، و به واسطه او نزاع ها را در ميان مردم اصلاح مى‏كند، و به وسیله او پراکندگی ها را جمع می کند، و التيام مى ‏دهد به او شكسته ‏ها را، و مى ‏پوشاند به او برهنه را، و سير مى ‏كند به او گرسنه را و ايمن مى ‏سازد به او ترسان را، و فرود مى ‏آورد به سبب او باران را، و مطيع و فرمانبردار او شوند بندگان، بهترين مردم باشد در هر حال، چه در حال كهولت و ميان سالگى و چه در حال كودكى و جوانى، به سبب او سيادت پيدا مى ‏كند عشيره او پيش از آن که به بلوغ برسد، سخن او حكمت است و خاموشى او علم است، بيان مى ‏كند براى مردم آن چه را كه در آن اختلاف است.«٤»

کیفیّت میلاد امام رضا(ع)

حضرت نجمه مادر حضرت رضا(علیه السلام) می فرماید: چون حامله شدم به فرزند بزرگوار خود، به هيچ وجه سنگینی حمل را در خود احساس نمى ‏كردم، و چون به خواب مى ‏رفتم صداى تسبيح و تهليل و تمجيد حقّ تعالى از شكم خود مى ‏شنيدم، و خائف و ترسان مى ‏شدم و چون بيدار مى ‏شدم صدايى نمى ‏شنيدم. زمانی که آن فرزند سعادتمند از من متولّد شد، دست‏ هاى خود را بر زمين گذاشت و سر مطهّر خود را به سوى آسمان بلند كرد، و لب هاى مباركش حركت مى‏ كرد، و سخنى مى‏ گفت كه من نمى ‏فهميدم، در آن ساعت حضرت امام موسى(علیه السلام) به نزد من آمدند و فرمودند كه: «گوارا باد تو را اى نجمه كرامت پروردگار تو». پس آن فرزند سعادتمند را در جامه سفيدى پيچيده و به آن حضرت دادم، حضرت در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفتند و آب فرات طلبيده و كامش را به آن آب برداشتند، پس به دست من دادند و فرمودند: بگير اين را كه اين بقيّه خدا است در زمين و حجّت خدا است بعد از من‏.«٥»

شمایل و هیبت امام رضا(ع)

بسیاری از مورّخین معتقدند که حضرت رضا(علیه السلام) به شدّت شباهت به جدّ بزرگوارشان رسول خدا(صلی الله علیه و آله)داشتند و هر کس که رسول الله(صلی الله علیه و آله) را در خواب می دید به چهره امام رضا(علیه السلام) ایشان را رؤیت می نمود. همچنین نوشته اند همان گونه که حضرت رضا(علیه السلام) در نمکین بودن شباهت به جدّشان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) داشتند، به همان گونه در مکارم اخلاقی که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) به آن ها بر تمام انبیاء امتیاز داشتند، شبیه ایشان بودند. در هیبت نیز به درستی که هیبت انبیاء و اولیاءI، همان کسانی که خداوند نور خود را بر قامتشان پوشانده بود، در وجود نازنین حضرت(علیه السلام) آشکار بود. چنان چه هر گاه امام علیه السّلام به نزد مأمون می رفتند، تمامی خدمه و غلامان مأمون به خدمت ایشان می رسیدند و پرده ها را برای ایشان به کنار می زدند. تا این که وقتی فهمیدند که مأمون می خواهد ولایتعهدی خود را به آن حضرت واگذار کند، باهم قرار گذاشتند که دیگر به هنگام ورود حضرت از ایشان تکریم و استقبالی که قبلاً داشتند، ننمایند. تا این که امام(علیه السلام) تشریف آوردند. هیبت امام(علیه السلام) آن ها را گرفت و لذا مانند گذشته به تکریم امام(علیه السلام) پرداختند. بعد از آن به سرزنش یکدیگر پرداختند و قسم خوردند که در مراجعه بعدی حضرت، دیگر از ایشان تکریم نکنند. زمانی که در روز دوّم، امام(علیه السلام) آمدند، همه برای حضرت برخواسته و به ایشان سلام کردند ولی کسی پرده را برای ایشان به کنار نزد. در همین هنگام بادی وزیدن گرفت و پرده را برای امام(علیه السلام) کنار زد و درست در بازگشت هم همین اتّفاق افتاد. پس (با دیدن این صحنه) بعضی به بعض دیگر گفتند: به درستی که این مرد (نزد خدا) صاحب جایگاهی است و خداوند به او عنایت ویژه ای دارد، بازگردید تا خدمت او را به جای آورید.«٦»

دلّاکی که حجّت خدا بود

حضرت رضا(علیه السلام) وارد حمام شدند. شخصى گفت: مرا دلّاكى كن. آن حضرت شروع كردند به كيسه كشيدن. در اين بين آن حضرت را شناخت. آن مرد عذرخواهى مي كرد، ولى امام(علیه السلام) در ضمن اين كه او را دل خوش مي نمودند، او را كيسه مي كشيدند.«٧»

انواع مرگ از زبان حضرت رضا(ع)

حضرت جواد(علیه السلام) فرمودند: يكى از اصحاب حضرت رضا(علیه السلام) مريض شد. امام(علیه السلام) به عيادت او رفتند و به او فرمودند: چه مى ‏بينى؟ عرض كرد: مرگ را بعد از شما ديدم، منظورش شدّت ناراحتى بود كه از مرض مي ديد. فرمودند: چگونه يافتى مرگ را؟ گفت: سخت و دردناك. فرمودند: هنوز مرگ را نديده ‏اى، آن چه ديدى مقدّمه مرگ بود كه نشانه ‏اى از آن را به تو نشان دادند. مردم دو نوع هستند: بعضى به وسيله مرگ آسوده مى ‏شوند، گروهى مرگ شكنجه ‏ايست براى آن ها. ايمان خود را به خدا و ولايت ائمه تجديد كن تا به وسيله مرگ آسوده شوى. همان كار را كرد. در اين موقع عرض كرد: يا ابن رسول اللَّه فرشته ‏هاى خدا آمدند با تهنيت و تحفه، سلام مي كنند و در مقابل شما ايستاده ‏اند، اجازه بفرمائيد بنشينند. حضرت رضا(علیه السلام) فرمودند: بنشينيد ملائكه خدا. آن گاه به مريض فرمودند: بپرس دستور به آن ها داده‏ اند كه مقابل من بايستند؟ پرسيدم گفتند: اگر تمام ملائكه در خدمت شما بيايند همه مى ‏ايستند و نمى‏ نشينند مگر به آن ها اجازه دهید، اين چنين خداوند به آن ها امر كرده. در اين موقع آن مرد چشم فرو بست، عرض كرد: السّلام عليك يا ابن رسول اللَّه، اينك شما را در مقابل خود مى ‏يابم با حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله) و پيشوايان بعد از او، در اين موقع از دنيا رفت.«٨»

بی اعتنائی به دنیا

علي بن محمّد كاشانى گفت: يكى از اصحاب گفت: مال زيادى را خدمت حضرت رضا(علیه السلام) بردند. از آوردن آن مال شاد نشدند. از اين وضع غمگين شده با خود گفتم چنين پولى را براى امام آوردم ولى خوشحال نشدند. امام(علیه السلام) فرمودند: غلام طشت با آب بياور و روى صندلى نشستند. دستور دادند به غلام كه آب بريزد. از بين انگشتان حضرت طلا مى ‏ريخت. بعد توجّهى به من نموده فرمودند: كسى كه چنين باشد اهميت نمى ‏دهد به آن چه برايش بياورند.«٩»

زیارت حضرت رضا(ع) افضل از زیارت حضرت سیّدالشّهدا(ع)

از على بن مهزيار نقل شده است که گفت: محضر ابى جعفر (امام جواد(علیه السلام)) عرض كردم: فدايت شوم زيارت حضرت رضا(علیه السلام) افضل است يا زيارت ابى عبد اللَّه حسين بن على(علیه السلام) حضرت فرمودند: زيارت پدرم افضل است زيرا حضرت ابا عبد اللَّه الحسين(علیه السلام) را هر گروهى از مردم زيارت مى‏ كنند ولى پدرم را زيارت نمى ‏كند مگر شيعيان خاص و خالص ما.«١٠»

کلامی از امام رضا(ع)

قَالَ(علیه السلام)‏: «إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ الْفِقْهِ: الْحِلْمَ وَ الْعِلْمَ وَ الصَّمْتُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْحِكْمَةِ إِنَّ الصَّمْتَ يَكْسِبُ الْمَحَبَّةَ إِنَّهُ دَلِيلٌ عَلَى كُلِّ خَيْر». همانا از نشانه‏ هاى فهم دين حلم است و علم، و سکوت يكى از درهاى حكمت است، به درستی که خاموشى محبّت را جلب می کند و همو راهنماى بر هر خيرى است.«١١»

پی‌نوشت‌ها

برگرفته از کتاب‌های:

١- منتهی الآمال ج٣ ص١٦١١.

٢- جلاء العیون ص٩٢٥.

٣- عیون اخبار الرضا(علیه السلام) ج١ ص١٤/اثبات الهداة ج٤ ص٢٩٣.

٤- منتهی الآمال ج٣ ص١٦١١و١٦١٢.

٥- همان ص١٦١٧.

٦- حیاة الامام الرضا(علیه السلام)(القرشی) ج١ ص٢٧/الدرّ النظیم ص٦٧٧.

٧- زندگی حضرت امام رضا(علیه السلام)(ترجمه بحار الانوار) ص٩١.

٨- همان ص٦٣.

٩- همان ص٥٥.

١٠- ترجمه کامل الزیارات(ذهنی تهرانی) ص٩٢٦.

١١- تحف العقول ص٤٤٥.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

مسلم زکی‌زاده